Alsof het om de overmeestering van Osama bin Laden op zijn schuiladres in Pakistan ging werd de zwarte Fedex-medewerker Tyre Nichols op een doorgaande weg in Memphis uit zijn auto gesleurd en met veel fysiek en verbaal geweld tegen de grond gedrukt. Agenten trapten hem even later zo hard tegen zijn hoofd, dat Nichols zijn arrestatie niet overleefde. De daders zijn vijf zwarte agenten. Grootschalige protesten blijven uit.
De vergelijking met de gewelddadige en eveneens gefilmde arrestatie van George Floyd drie jaar geleden in Minneapolis dringt zich op. Hoewel nooit duidelijk geworden is of het geweld tegen Floyd een racistisch motief had, liet de knie en het volle gewicht van de blanke politieagent Derek Chauvin op de nek van de zwarte Floyd weinig anders aan de verbeelding over. Een golf van antiracisme-demonstraties en rellen ging de Verenigde Staten over. De knie van Chauvin in de nek van Floyd, scherper kreeg je het kwaad niet in beeld.
Maar zo vanzelfsprekend de racistische motivatie bij Floyd leek, zo ongemakkelijk lijkt het feit dat de daders van de mishandeling van Tyre Nichols vijf zwarte agenten zijn. Het NOS Journaal van vrijdagavond liet de huidskleur van de agenten van de weeromstuit maar helemaal buiten beschouwing.
In Amerika laait er een discussie op over of en hoe racisme een rol speelt bij de gewelddadige aanhouding van Nichols. Politiek commentator Van Jones van CNN meent dat ’de algemene boodschap dat zwarte mensen inferieur, onwaardig en gevaarlijk zijn niet aan zwarte agenten voorbijgaat’. ’Zo leren zwarte mensen anti-zwarte gevoelens aan’, aldus Jones.
Probleemwijken
Ook de burgemeester van New York Eric Adams houdt het voor mogelijk dat bij de aanhouding van Nichols racisme een rol gespeeld kan hebben. Tegenover CNN zei Adams dat politiepatrouilles in zwarte probleemwijken sneller neigen naar vooringenomen handelen, dan in wijken met minder of geen misdaad.
Maar als vooringenomenheid bij deze vijf zwarte agenten het geval zou zijn, kan dat dan racisme zijn? ’Nee’, zegt de zwarte vrouwelijke politiechef van Memphis CJ Davis. Juist omdat het zwarte agenten betreft is er volgens haar geen racisme in het spel.
Maar als het geen racisme is, wat is het dan wel? Op de beelden zien we agenten die nogal willekeurig iemand lijken hebben uitgekozen, om zich eens flink te laten gelden. Volgens de agenten zou Nichols roekeloos gereden hebben, maar op alle politie- en bewakingsbeelden is geen roekeloze automobilist te zien.
Terreurverdachte?
Geen enkele van de vijf agenten die betrokken waren bij de arrestatie en de dood van Tyre Nichols heeft een moment geprobeerd om de situatie te de-escaleren. Het leek in alles op de overmeestering van een terreurverdachte en in niets op een verkeerscontrole. De agenten waren uit op een vechtpartij, zo lijkt het.
De vijf dienders behoorden tot een van vier speciale units, die politiechef Davis in het leven heeft geroepen om de snel groeiende misdaad in Memphis het hoofd te bieden. Volgens de politiechef werkte de aanpak goed. Inmiddels is gebleken dat van deze unit over twee van de vijf agenten eerder is geklaagd wegens gewelddadig en intimiderend gedrag. Volgens de BBC had een van hen een gewelddadig verleden als gevangenisbewaarder.
Hun achtergrond en hun optreden tegenover het slachtoffer maken duidelijk: deze mannen hadden geen politieagent mogen worden. Datzelfde geldt voor voor Derek Chauvin en ander uitschot dat zich misdraagt tegenover ongewapende arrestanten.
Probleem
Maar als zwarte agenten zich zonder racistisch motief te buiten gaan aan zinloos geweld, dan kunnen blanke en latino-agenten dat ook. Het ’probleem’ van die constatering is uiteraard, dat het de belangrijkste claim ondergraaft van de activisten en sympathisanten van Black Lives Matter. Namelijk dat de politie in Amerika van de top tot de straat racistisch is en dat dát de oorzaak van het politiegeweld is.
De Washington Post houdt sinds 2015 bij welke mensen er door politiegeweld om het leven zijn gekomen. Blanke mannen tussen de 20 en 40 jaar zijn veruit in de meerderheid. In absolute aantallen gaat het om twee keer zoveel blanke als zwarte Amerikanen en drie keer zoveel blanken als latino’s. Gerekend naar het percentage van de Amerikaanse bevolking (14%) worden zwarte Amerikanen buitenproportioneel (24%) vaak gedood door een politiekogel. De veelgehoorde verklaring hiervoor: institutioneel racisme bij de politie.
Toch is de Amerikaanse politie enorm divers samengesteld. In de zaak rond Tyre Nichols gaat het zelfs om vijf zwarte agenten en een zwarte korpschef.
Statistieken
De Amerikaanse politie is niet gevrijwaard van racisme, maar ook in deze statistieken is het niet de alles verklarende factor, waar hij door activisten en commentatoren als Van Jones graag voor gehouden wordt. Uit de gegevens van de Washington Post blijkt dat zwarte Amerikanen ook oververtegenwoordigd zijn in roofovervallen (62%), moorden (57%) en andere geweldsdelicten (45%). Misdaden die hen vaker in confrontatie brengen met de politie. En waar bovendien in 9 van de 10 gevallen zwarte Amerikanen ook het slachtoffer van zijn.
De racismeverklaring is dus wel een aansprekend en gekoesterd beeld voor het politiegeweld in Amerika, maar ook een frame en een onjuiste verklaring voor een gecompliceerd en veelkoppig monster.
Deze column verscheen op 1 februari 2023 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties