Stikstofcrisis: burgeroorlog of verbinden?

De stikstofcrisis heeft alles in zich om ’totaal te ontsporen’, zelfs in de richting van ’een burgeroorlog’. Aldus Gert-Jan Segers, leider van regeringspartij CU, deze week op de radio. Segers is geen onruststoker en zijn uitspraak is bedoeld als waarschuwing voor zowel het kabinet als de boeren: letten we op, dit kan ernstig verkeerd aflopen!

Het is een grote stap in relatief korte tijd, die van overlegcultuur naar het waarschuwen voor een burgeroorlog. We leven in gepolariseerde tijden.

Het zijn vandaag niet alleen onverzoenlijke boeren die lijnrecht tegenover de landelijke overheid staan. Ook de gemeenten hebben de hakken diep in het zand jegens het kabinet. Het verzet betreft de eis aan de gemeenten om extra opvang voor statushouders te regelen. Ministers en gemeenten zitten over die opvang vandaag opnieuw om de tafel, maar volgens betrokkenen gaat het er ’pittig en onaangenaam’ aan toe. Ook hier wekt het optreden van het kabinet grote weerstand.

Gebroken beloftes

De rebellie van de gemeenten tegen de extra opvang gaat deels over geen huizen geen plek, maar ook over gebroken beloftes en onbehoorlijk bestuur. Gemeenten zorgen soms al jaren voor tijdelijke opvang, maar Den Haag verlengt eenzijdig de afgesproken periode voortdurend. Nederland is in trek bij asielzoekers en het kabinet weigert de instroom te begrenzen. Zo blijft de druk op de opvang en de gemeenten onverminderd hoog. De landelijke overheid verzuimt haar taak en wimpelt de gevolgen af op de gemeenten. Zo organiseert het kabinet zijn eigen verzet.

Hetzelfde zien we gebeuren in het conflict met de boeren. Het kabinet besluit – mede onder druk van een gerechtelijke uitspraak – tot een drastische reductie van het aantal boerenbedrijven in de buurt van natuurgebieden. Gezien de omvang van het aantal koeien en varkens en hun aandeel in het teveel aan stikstof is dat een begrijpelijk besluit. Maar luisterend naar de boeren, genereert vooral het Haagse decreet (’de kille mededeling’, aldus LTO-voorzitter Sjaak van der Tak) het verzet van de boeren. Het kabinet berekent de reductie en de provincies mogen de boerderijen sluiten.

De bestuursstijl van het kabinet heeft de compassie van een interim-manager.

Laagste prijs

Uiteindelijk zit het probleem bij ons. Wij consumenten kiezen in de supermarkt vlees en zuivel voor de laagste prijs. Dat is de motor achter de intensieve veehouderij. Om die reden hebben we in Nederland minder boeren met meer vee. Per hectare heeft Nederland de grootste veestapel ter wereld. De bedreiging voor de natuur die dat oplevert, moet omlaag. Maar hoe gaat de overheid om met de mensen die daardoor in hun bestaan worden bedreigd?

Natuurlijk zijn er meer beroepen die in de tijd verdwijnen, maar de sanering van de boerenstand gaat ons allemaal aan. De boeren zorgen niet alleen voor een belangrijk deel van ons eten, maar ook voor ons landschap. De ruimte die er in dit dichtbevolkte land nog is, wordt in belangrijke mate ingenomen door groene akkers en grazende koeien.

Ook Randstedelingen komen van het weidse grasland op adem als zij de drukte van de stad ontvluchten. Weten we al door welk landschap de boerderijen vervangen gaan worden? Nee.

Overbevolkt

Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) ligt ons land op schema om naar een bevolking van twintig miljoen mensen te groeien. Daarbij wordt gerekend met het huidige migratiesaldo van vijftigduizend per jaar. Politiek Den Haag toont geen enkele interesse om deze ontwikkeling af te remmen en is blij met iedere stikstofreductie en elke vrijgekomen vierkante meter bouwgrond.

In Europa hebben alleen Malta en de stadstaten Monaco, San Marino en Vaticaanstad een hogere bevolkingsdichtheid dan Nederland. De crises waarmee ons land te maken heeft, zijn de symptomen van een overbevolkt land. Het is dringen voor woningen, kantoren, opslag, infrastructuur, landbouw en natuur. Gert-Jan Segers noemt dat ’de schaarste verdelen’. De sympathie voor de boeren zou weleens voor een belangrijk deel kunnen voortkomen uit de achterdocht over de bestemming voor hun landerijen. Mensen geven om hun omgeving.

Nu zijn er genoeg politici die zich luidruchtig voornemen om mensen te verbinden. Zo’n oproep leidt zelden tot concrete acties, maar nu kan het kabinet zowel bij het boerenprotest als bij het verzet van de gemeenten de tegenstand een hand reiken. Politiek is uitleggen, maar echt luisteren brengt de gemoederen tot bedaren.

Deze column verscheen op 22 juni 2022 in De Telegraaf