’Poetin is niet meer van deze wereld’, liet de voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel zich een keer ontvallen. En zij kon het weten. Ze voerde talloze gesprekken met hem in vloeiend Russisch. Vladimir Poetin mag dan niet meer van onze wereld zijn, zijn aardgas, militaire avonturen en kernwapens zijn dat wel. Jarenlange Europese achteloosheid heeft een prijs.
Dat de Russische president Poetin hier de schurk is, die met quasi-argumenten een ander Europees land binnenvalt, is een gegeven. Maar Europa speelt zijn eigen rol in de aanloop daarnaartoe en is voor een belangrijk deel zelf verantwoordelijk voor de consequenties van dit conflict. Drie strategische missers van een zorgeloos Europa.
1. Aardgas
De timing kon niet beter. In het jaar dat de laatste drie Duitse kerncentrales dichtgaan, heeft bondskanselier Olaf Scholz dinsdag besloten de voltooiing van de gaspijpleiding Nord Stream 2 voor Russisch gas stop te zetten. Dat wil niet zeggen dat Duitsland binnenkort helemaal zonder Russisch gas zit, maar er moet wel als de wiedeweerga worden gezocht naar alternatieven.
Duitsland moet mee in de Europese sancties tegen Poetin, maar doet dat – uit economisch en historisch oogpunt – niet van harte. Het opschorten van de Nord Stream 2 gaat in tegen de zin van de Duitsers.
Op dit scenario hadden zij niet gerekend. Het kan ook nog dat Poetin als represaille besluit de gaskraan op de bestaande leidingen eigenhandig verder dicht te draaien of de prijzen aanzienlijk te verhogen.
Ik begrijp dat er mensen zijn die de gascrisis in Europa zien als ’een kans’ voor nog meer zonne- en windenergie. Maar als vervangers van gas of kernenergie maken deze alleen kans in een klimaat waar het permanent waait en 24 uur per dag de zon schijnt. En daar zijn we nog niet. Mogelijk blijft er voor de Duitsers weinig anders over dan nóg meer steen- en bruinkool op te stoken, waarmee de klimaatdoelen van Parijs almaar verder uit het zicht verdwijnen.
De waarschuwingen van de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump voor een te grote afhankelijkheid van Russisch gas – en de strategische gevolgen daarvan – werd in 2019 nog weggewuifd als ergerlijke bemoeizucht. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas sneerde naar Trump dat het Europese energiebeleid in Europa werd bepaald en niet in de Verenigde Staten.
2. Defensie
Waar Rusland de afgelopen twintig jaar zijn leger vergaand heeft gemoderniseerd, hebben Europese lidstaten van de NAVO, waaronder Nederland, hun defensie op een beloop gelaten. Materieel is verouderd en voor oefeningen is geen munitie beschikbaar. Al sinds 1993 voldoet Nederland niet meer aan de NAVO-afspraak om 2 procent van het bruto binnenlands product te besteden aan defensie.
Dat maakt van Nederland niet alleen een onbetrouwbare partner binnen het Atlantisch bondgenootschap, maar ook een land dat vrede en veiligheid voor lief neemt. Dat is beschamend naïef na de aanslag op vlucht MH17 en de overal zichtbare opmars van China als nieuwe supermacht.
Terwijl de mondiale bedreigingen groter worden verwaarloost het Nederlandse ministerie van Defensie de eigen en de gezamenlijke veiligheid en verschuift het de prioriteit naar campagnes voor diversiteit en inclusie in het leger. Iedere militair z’n eigen identiteit en eigen safespace(!).
De Amerikaanse ergernis over de lakse omgang door Nederland en andere NAVO-lidstaten met het defensiebudget groeide onder de presidenten George W. Bush, Barack Obama en Donald Trump. Toen Trump een serieus punt dreigde te maken van de Europese nalatigheid werd dat hier door menigeen uitgelegd als onbetrouwbaar. Dat sloot zo mooi aan bij zijn imago.
Het is een eeuwenoude wijsheid dat militair evenwicht de beste garantie is voor vrede. Blijkbaar acht Poetin Europa zwak genoeg om de aanval in te zetten op een partner van het NAVO-bondgenootschap.
3. Wantrouwen
U mag mij niet verwarren met een militair strateeg, maar een andere krijgswijsheid is dat het loont om zich te verplaatsen in de tegenstander. Ondanks de periode van optimisme die aanbrak na de val van de Berlijnse Muur is het wantrouwen in Europa nooit weg geweest. Dat is de reden dat de Baltische landen en alle voormalige Warschaupact-landen lid zijn geworden van de NAVO.
Dat wantrouwen in Europa was uiteraard wederzijds. De NAVO blijft herhalen dat ze een verdedigingsorganisatie is en dat ze niet uit is op agressie tegen Rusland. Maar dat heeft niet voorkomen, dat aan de overkant het wantrouwen is gegroeid door de uitbreiding van de NAVO naar het Oosten.
Je kunt het paranoia van Poetin noemen, feit blijft dat er sinds het einde van WO II niet meer op zo’n korte afstand van Moskou vijandelijk militair materieel opgesteld heeft gestaan dat kan worden ingezet als de NAVO dat nodig acht. Het vooruitzicht dat landen als Georgië en Oekraïne zich bij dat bondgenootschap willen aansluiten, is voor de overkant onaanvaardbaar. Ik denk dat het zin heeft dat te begrijpen.
Kortom: Europa is al jaren op te veel fronten onoplettend naar zijn grote boze buurman. Het verzuim wordt betaald met een torenhoge gasprijs, een ernstig instabiel Europa en God verhoede wat nog meer.
Deze column verscheen op 23 februari 2022 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties