Voor degenen die nog dachten dat de affaire rond de kinderopvangtoeslag een jammerlijk pechgeval voor 30.000 gezinnen was, had het CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt gisteren een onaangename boodschap: zoiets kan ons elk moment allemaal overkomen en reken niet op hulp van de ’Haagse kliek’.
De ’Haagse kliek’, hier was geen populist aan het woord die wat extra gas gaf. Hier stond een volksvertegenwoordiger die ministers, ambtenaren, rechters, belangenverenigingen, een ombudsman, de pers en collega’s bij herhaling zag falen en nu in ’s lands vergaderzaal de gelegenheid nam hen nog eens de waarheid te vertellen. Volgens Omtzigt legt de toeslagenaffaire een fundamenteel probleem bloot: een systeemcrisis, waarbij burgers er alleen nog toe doen als er verkiezingen zijn.
Wie uitzoomt ziet inderdaad een overheid die zich vaker misdraagt tegenover haar burgers. In voorbereiding is een parlementaire enquête over de gaswinning in Groningen. Op donderdagavond 16 augustus 2012 luidde een beving onder het dorpje Huizinge de discussie in over de gevaren van de gaswinning in Groningen. De beving was met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter de zwaarste ooit in Nederland. Er zouden meer bevingen volgen en de gaswinning werd een veiligheidsprobleem voor iedereen die bovenop de nationale gasreserves woonde.
Maar de gevaren werden afgezwakt, waarna de gasproductie niet omlaag hoefde en juist omhoog ging. De bevingen gingen door, de schade breidde zich uit en bewoners werden aan hun lot overgelaten. Schadeherstel aan ruim 11.000 panden kwam niet van de grond. De vorige week opgestapte minister Wiebes – vanaf oktober 2017 verantwoordelijk voor het Groningse gasdossier – sprak over ’overheidsfalen van on-Nederlandse proporties’. Na de snoeiharde conclusies in het rapport over de kinderopvangtoeslag is inmiddels de vraag hoe ’on-Nederlands’ zulk overheidsfalen eigenlijk nog is.
De enquêtecommissie ’Groningse gaswinning’ zal naar verwachting in het voorjaar beginnen om het falen en het waarom van het falen in kaart te brengen. Er is al een aantal parallellen met de toeslagen-affaire zichtbaar. In beide gevallen is de overheid op de hoogte van de nood van haar burgers, maar negeert de misère consequent. Andere zaken hebben voorrang op de reparatie van het onrecht dat de overheid haar burgers zelf aandoet. In Groningen is dat de gaswinning, bij de Belastingdienst is het de fraudejacht. Deze overheid laat zich niet meer corrigeren.
Gevaarlijk aan de ’Haagse kliek’ is, dat de instellingen die voor correctie zouden moeten zorgen – de ’tegenmacht’, zoals Omtzigt het formuleert – het laten afweten. Rechters laten zaken lopen, de ombudsman zit te slapen, volksvertegenwoordigers lopen in het gareel van de partij en haar bewindspersonen in het kabinet en belangenorganisaties vergeten hun achterban, omdat de subsidies van de overheid uiteindelijk belangrijker zijn.
En ook de pers doet zijn werk niet. Uiteraard op Pieter Klein (RTL) en Jan Kleinnijenhuis (Trouw) na. Terwijl duizenden mensen kapot gaan door een overheid die zich misdraagt, komen de gezinnen niet in beeld. Omtzigt klaagt al langer dat de parlementaire pers liever jaagt op een motie van wantrouwen, dan op misstanden bij ministeries of de Belastingdienst.
Het erkennen van fouten kan het begin zijn van een beter leven. Maar gewoontes zijn hardnekkig, ook binnen de Haagse kliek. De vraag is: hoe staat het met het lerend vermogen van ministers, ambtenaren, rechters, belangengroepen en de pers?
Een nieuwe affaire dient zich al weer aan. Een groeiend aantal burgers voelt zich klemgezet tussen windturbines, zonneparken en biomassacentrales. Hoe belangrijk CO2-reductie ook is, burgers is niets gevraagd over de maatregelen die aan de klimaattafels zijn genomen. Deskundigen, belangengroepen (daar zijn ze weer), kabinet en Tweede Kamer hebben voor een klimaatwet gezorgd, waarvan de ingrijpende en kostbare consequenties evident voor de kiezers zijn. Maar hen wordt niets gevraagd.
In 2017 alarmeerde de commissie Remkes de Haagse kliek al, dat een gevaarlijk grote groep kiezers zich niet meer vertegenwoordigd voelt op het Binnenhof. Instellingen en organisaties die te lang het vertrouwen van kiezers verkwanselen kweken onverschilligheid, wanhoop en ook woede. De Haagse kliek speelt met vuur als burgers er alleen toe doen in verkiezingstijd.
Deze column verscheen op 20 januari in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties