’Er is een nieuwe generatie politici opgestaan’, roepen de kersverse fractieleiders Henri Bontenbal (CDA) en Rob Jetten (D66) tegen wie het maar horen wil. Verkiezingskoorts gaat weer eens gepaard met abstracte beloften. Een hele nieuwe generatie, toe maar. Hoeveel leegte aan slogans kunnen kiezers nog verdragen?
De verkiezingen van 22 november markeren het einde van een kabinetsperiode waarin zo goed als niets bereikt is. Het laatste kabinet-Rutte kwam niet tot oplossingen. Het woningtekort klimt naar 400.000 huizen. Bouwen wordt belet door een onopgeloste stikstofcrisis. De grote vraag op de woningmarkt houdt vooral verband met bevolkingsgroei. Het aantal inwoners groeit hoofdzakelijk door immigratie. Het kabinet ambieerde geen enkele controle over het aantal mensen dat Nederland binnenkomt.
Zo groeit de druk op de woningmarkt, op de beschikbare ruimte en op de verzorgingsstaat. En dan is er nog de economische recessie, de hoge inflatie en heeft het kabinet de overheidsfinanciën niet op orde. Daardoor dreigt Nederland voor het zoveelste jaar op rij de NAVO-norm niet te halen. Ondanks alle retoriek van Rutte-4 over hoe cruciaal de oorlog in Oekraïne en de dreiging van Poetin is voor onze veiligheid.
Niet gek
Kiezers zijn niet gek en weten precies wat er op het spel staat. Het domste wat politici kunnen doen is de zorgen van burgers negeren; het op een na domste is de zorgen beantwoorden met vage beloften en holle leuzen. En dat is precies wat er nu gebeurt.
De nieuwe CDA-baas Bontenbal bepleit in zijn presentatiefilmpje ’een fatsoenlijk Nederland’ en introduceerde de term ’wij-partij’. Het CDA als een partij met gemeenschapszin tegenover de ’ik-partijen’ elders in de Tweede Kamer. Omdat ik het CDA nog ken als grote volkspartij weet ik wat Bontenbal bedoelt, maar voor nostalgie is geen tijd als grote problemen om echte oplossingen roepen.
Een andere term die u tot 22 november veel zult horen is de ’nieuwe generatie’. Bontenbal had het voor zijn optreden in Nieuwsuur zichtbaar een paar keer geoefend. Nu alle kopstukken afhaken en niemand anders aan het roer van de partij wil staan maakt Bontenbal op televisie van de doodsstrijd van zijn partij ’een frisse start’ met een nieuwe jaargang.
Nieuwe energie
Nog misplaatster klinkt het schermen met nieuwe tijden uit de mond van D66-leider Rob Jetten. Hij heeft het over ’nieuwe kansen’ en ’nieuwe energie’. Op sociale media zegt hij: ’Een nieuwe generatie staat op in de politiek’. Maar Jetten is helemaal niet nieuw. Hij zit als bewindsman in het oude kabinet en was al twee keer eerder fractievoorzitter van zijn partij.
Reclamemensen en marketeers kunnen u vertellen, dat iets nieuws vooral niet iets ouds is. En wasmiddel krijgt nog weleens een nieuwe verpakking of een frisdrank een nieuwe smaak, maar in de politiek is ’nieuw’ meestal een lege term voor valse hoop. Eerder bedacht het D66-campagneteam ’nieuw leiderschap’. Misschien kan Jetten eerst uitleggen wat dat ook alweer was en waar het gebleven is.
De VVD is wel eens concreter geweest met stevige beloften. Zoals ’Niet doorschuiven maar aanpakken’, ’Vandalen gaan betalen’ en ’Grenzen dicht voor wie ze overschrijdt’. Maar hoe concreter de beloften hoe gemakkelijker de afrekening als ze niet worden nagekomen. Politieke partijen verstoppen zich liever achter abstracte zaken als hoop, nieuw, samen en fatsoen.
Leren van de VS
Nu zijn de Amerikaanse verkiezingen op veel onderdelen geen voorbeeld voor hier, maar er valt wel iets te leren van Amerikaanse politici. Er zijn er met een scherpe neus voor wat er echt leeft onder een meerderheid. En met een slogan die dát uitdrukt kun je dan zomaar als winnaar uit de bus komen. In Nederland noemen we dat populisme en daar wordt op neergekeken. Maar in een democratie mogen kiezers ervan uitgaan dat hun vertegenwoordigers luisteren naar de wensen en zorgen van een meerderheid?
’Yes we can’ was de krachtige slogan van Barak Obama voor een Amerikaanse samenleving, die klaar was voor een progressieve draai na acht jaar Bush. Ronald Reagan en Donald Trump voelden juist de herwaardering voor conservatieve waarden aan en vatten dat samen in ’Make America great again’. Maar eerst komt de stand van het land en daarna pas de slogan en de rest.
Doorslaggevend voor de overwinning van Bill Clinton in 1992 was de keuze van zijn strateeg James Carville. De Amerikaanse economie zat in een recessie. Gewone Amerikanen maakten zich zorgen over hun baan en hun toekomst. Maar de verkiezingscampagne van Clinton zat op een dwaalspoor. In de documentaire The war room zien we Carville ’s avonds laat alleen op het hoofdkwartier van de Clinton-campagne. Hij staart naar het bord met verkiezingsthema’s en dan valt bij hem het kwartje: „It’s the economy, stupid”.
Johan Cruijff zou zeggen: ’Je ziet het pas als je het door hebt’.
Kom met oplossing
Geachte politici, mogen de open deuren en holle slogans de containerbak in? Houd u bezig met de grote problemen van Nederland en kom met een oplossing.
Deze column verscheen op 16 augustus 2023 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties