Het schilderij met de rokende oude mannen van kunstenaar Rein Dool gaat voorlopig terug naar de vergaderruimte vanwaaruit het vorige week is verbannen. De Universiteit Leiden lijkt onaangenaam verrast door alle commotie over het weghalen van het werk. De diskwalificatie van oude blanke mannen geeft doorgaans minder problemen. Daarom vond ik het tumult in elk geval onverwacht.
Dool schilderde zijn doek in 1976 en we zien het bestuur van de Leidse universiteit uit die tijd. Een club van hoge heren, zes mannen, bijeen om te praten en te roken alsof de progressieve jaren zeventig geen vat op hen heeft. De ironie in het werk ontging de medewerkers en decaan Joanne van der Leun, die het schilderij vorige week, na bijna een halve eeuw, plotseling van z’n plek haalden.
De medewerkers en de decaan namen aanstoot aan de huidskleur, de leeftijden en het geslacht van de personen op het doek. Bovendien zegt de decaan roken te haten. Allemaal ’argumenten’ die de censuur moesten rechtvaardigen.
Het is modern dat gezelschappen dienen te voldoen aan een eis tot representatie. Van verenigingen en besturen tot redactielokalen, reclamefilmpjes en musea, te zien moet zijn dat bij de samenstelling rekening wordt gehouden met de groepen waarin activisten de samenleving hebben onderverdeeld.
Groepsdenken
Deze redenatie is afkomstig uit de Amerikaanse samenleving, die een geschiedenis van racisme en segregaties met zich mee torst. Nederlandse activisten kopiëren de Amerikaanse samenleving naar de Nederlandse en weten al enige jaren met succes het groepsdenken door te voeren. Individuen zijn ondergeschikt aan de etnische, culturele of gendergroepering waarbij zij worden ingedeeld.
Zo deed het er voor de klagers over het schilderij van Rein Dool niet of minder toe wíe hij had geschilderd, maar tot welke stam de personen op het doek behoorden. Oude witte mannen moesten weg. Leeftijdsdiscriminatie of raciale vooroordelen spelen bij oude witte mannen geen rol. Sterker, het waren juist ’argumenten’ om het schilderij af te voeren.
Hoe dom en racistisch het groepsdenken is, werd pijnlijk duidelijk toen een van de geportretteerde mannen oud-rector magnificus Dolf Cohen bleek te zijn, die wegens zijn Joodse afkomst tijdens de Duitse bezetting moest onderduiken en zo de oorlog heeft overleefd. De gekwetste medewerkers die het schilderij aan de muur niet langer konden verdragen, wilden de mannen alleen maar als groep zien en veroordeelden hen wegens de ’verkeerde’ huidskleur, de ’verkeerde’ leeftijd.
Zuivering
Precies dit groepsdenken is inmiddels vergaand genormaliseerd als fundament onder een ideologie die zegt het beste voor te hebben met diversiteit en inclusie. Hoe dat in de praktijk uitpakt, zien we onder meer met dit schilderij op de Universiteit Leiden. Maar elke dag bieden zich nieuwe voorbeelden aan.
Dit sektarisme eist verantwoording voor uiterlijke kenmerken en eigenschappen waarmee mensen geboren zijn. Het wordt tijd om het radicale en onverdraagzame aan deze maatschappelijke zuivering onder ogen te zien.
De column verscheen op 16 november 2022 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties